Przemoc w rodzinie – Jakie są moje prawa? – cz. 3.
Osoby doznające przemocy w rodzinie, a także świadkowie krzywdzenia zadają wiele pytań o przebieg procedur prawnych. Poniżej kilka często zadawanych pytań wraz z odpowiedziami.
Tekst stanowi fragment „Poradnika prawnego dla osób doświadczających przemocy w rodzinie i świadków tych czynów. W pytaniach i odpowiedziach.” autorstwa Malwiny Bobrzyk i Daniela Przygody.
Poradnik w formie PDF jest dostępny na stronie www.niebieskalinia.pl ŚWIADEK
Czy świadek przestępstwa ma obowiązek powiadomić o nim organy ścigania?
Świadek przestępstwa ma prawo powiadomić organy ścigania, tj. policję lub prokuraturę. Co do zasady będzie to jednak jedynie obowiązek społeczny, za którego niedopełnienie świadkowi nie grozi żadna kara.
O obowiązku tym mówi art. 304 § 1 k.p.k. Należy jednak pamiętać, że świadek przekazując tego typu informacje przyczynia się do wykrycia i ukarania sprawcy, a tym samym do zwiększenia bezpieczeństwa.
W jakich przypadkach takie powiadomienie jest obowiązkowe?
Jest grupa przestępstw, o których świadek ma prawny obowiązek powiadomienia organów ścigania. Jeżeli tego nie zrobi, popełnia przestępstwo określone w art. 240 k.k., za które grozi mu nawet do 3 lat więzienia.
W grupie tych przestępstw znajduje się m.in. zgwałcenie małoletniego lub osoby bliskiej, seksualne wykorzystanie osoby nieporadnej lub upośledzonej oraz wykorzystanie seksualne małoletniego.
Informacje, które posiada świadek powinny być wiarygodne, a zatem powinny uzasadniać przypuszczenie, że są zgodne z rzeczywistością.
Czy świadek ma możliwość zastrzeżenia swoich danych, jeżeli obawia się, że w związku ze złożonym zawiadomieniem mogą czekać go nieprzyjemne bądź niebezpieczne konsekwencje?
Tak. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie.
W jaki sposób świadek powiadamiany jest o czynnościach z jego udziałem?
Wezwania wysyłane są do świadka, gdy zachodzi konieczność jego prze-słuchania bądź dokonania z jego udziałem innych czynności procesowych.
W wezwaniu oznaczony jest organ wysyłający wezwanie oraz w jakiej sprawie dany świadek jest wzywany, tj. w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić.
Stawiennictwo świadka jest obowiązkowe, stąd musi się tam również znaleźć pouczenie o skutkach niestawiennictwa (art. 129 § 1 k.p.k.).
Wezwania doręcza się za pokwitowaniem odbioru przez operatora pocztowego, pracownika organu wysyłającego, a w razie niezbędnej konieczności – przez policję (art. 131 § 1 k.p.k.).
W przypadku niecierpiącym zwłoki można wzywać lub zawiadamiać świadka telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności (art. 137 k.p.k.).
Jakie uprawnienia ma świadek?
Jeżeli świadek nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, może wnioskować by jego przesłuchanie nastąpiło w miejscu jego pobytu (art. 177 § 2 k.p.k.).
Świadek może też być przesłuchany przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie czynności na odległość (art. 177 § 1 k.p.k.).
Zgodnie natomiast z art. 171 k.p.k. świadkowi należy umożliwić swobodę wypowiedzi, a zatem taki stan, w którym przesłuchiwany zachowuje pełną możliwość formułowania swego oświadczenia woli.
W przypadku złożenia zeznań w warunkach, które wyłączałyby tę swobodę, np. w wypadku stosowania środków przymusu czy groźby bezprawnej, zeznania takie nie mogą stanowić dowodu w sprawie i jako takie zostaną pominięte przez organ procesowy.
Przesłuchujący nie powinien, poza pewnymi wypadkami przerywać swobodnej wypowiedzi, stosować ponagleń, rozpraszania świadka itp. Należy poza tym wskazać, że świadek może skorzystać z prawa do odmowy składania zeznań.
Prawo takie przysługuje osobom najbliższym dla podejrzanego (art. 182 § 1 i 2 k.p.k.). Prawo odmowy zeznań przysługuje mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia (art. 182 § 2 k.p.k.).
Trzeba jednak pamiętać, że prawo to przysługuje świadkowi tylko w takim zakresie, w jakim zeznania miałyby dotyczyć podejrzanego.
Można poza tym zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie (art. 185 k.p.k.).
Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona na podstawie art. 185 k.p.k. może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać – nie później, niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym.
Poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone (art. 186 § 1 k.p.k.).