Wystawa „Malczewscy. Figura syna” Zachodniopomorskim Wydarzeniem Muzealnym Roku 2017! w Muzeum Narodowym w Szczecinie.
Nagrody przyznawane są przez Zachodniopomorski Oddział Stowarzyszenia Muzealników Polskich. Fundatorem nagród jest Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego.
Komisja konkursowa w składzie: Anna Bartczak, Eryk Krasucki, Paweł Migdalski, Bogdan Twardochleb, Przemysław Wraga oceniła zgłoszenia 10 muzeów w dwóch kategoriach „Wystawa” oraz „Działalność edukacyjno-popularyzatorska”.
Komisja postanowiła przyznać następujące nagrody i wyróżnienia:
w kategorii „Działalność edukacyjno-popularyzatorska”
- wyróżnienie dla pani Krystyny Rypniewskiej z Muzeum w Koszalinie za projekt „Witraże na Pomorzu Zachodnim” – za podjęcie trudnego, rzadko opracowywanego tematu w spójny sposób i połączenie działań naukowych z edukacyjnymi
- nagrodę dla pana Przemysława Antczaka z Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie – za projekt „Tajemnice kamienicy” – za konsekwentne wyjście ze swoimi działaniami poza mury muzealne i za docieranie wraz ze społecznością lokalną w różnym wieku w miejsca dotąd słabo rozpoznane, a ważne z punktu widzenia historii lokalnej w kategorii „Wystawa”
- wyróżnienie dla zespołu w składzie Marta Bierca, Monika Ogiewa-Sejnota, Piotr Tarnawski z Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Stargardzie – za odkrywanie historii lokalnej w oparciu o szerokie kwerendy źródłowe i wpuszczenie historii „na szerokie tory”
- nagrodę dla pani Beaty Małgorzaty Wolskiej za wystawę z Muzeum Narodowego w Szczecinie „Malczewscy. Figura syna” – za odkrywcze, nowatorskie przedstawienie twórczości i postaci artystów wydawałoby się dobrze znanych.
„Malczewscy. Figura syna”
Figura syna przywołuje problem dorastania mężczyzn w kulturze patriarchalnej. Po psychoanalizie, a następnie po przyjrzeniu się roli kobiet w tej kulturze, można zastanawiać się, jakie konsekwencje przynosi ona dla mężczyzn.
Rodzą się pytania o to, co tracili i zyskiwali w trakcie konfrontowania się z formułowanymi przez społeczeństwo oczekiwaniami wejścia w rolę patriarchy – decydującego o losach rodziny i stanowiącego centrum społeczeństwa.
Wydawałoby się, że naturalnym kluczem do zaprezentowania twórczości obu Malczewskich jest relacja pomiędzy ojcem i synem. Z obu biografii wynika jednak, że zestawienie „ojciec i syn” nie jest jedyną możliwością.
Akcentuje ono przewagę Jacka Malczewskiego. Podkreśla ciężar konfrontowania się Rafała Malczewskiego z obliczem ojca, będącego znanym i uznanym malarzem – jest to ważny wątek tej współzależności, choć nie jedyny.
Przybrał on kształt legendy, która rzuca cień na inne aspekty tej podwójnej biografii. I to wydaje się bardziej zajmujące. Celem wystawy nie jest śledzenie wpływów wielkiego ojca na – bądź co bądź – mniej sławnego syna, lecz spojrzenie na Jacka i Rafała Malczewskich jako synów.
Konfrontacja z własnym ojcem (mająca znaczący wpływ na twórczość) przypadała również w udziale Jackowi Malczewskiemu. Julian Malczewski (ojciec Jacka) w dużej mierze poświęcił swe życie, żeby wykształcić i poprowadzić drogę twórczą swojego syna.
Jego pomoc finansowa (ale i intelektualna) decydowała o losie Jacka. Miała jednak drugą stronę: przerodziła się w formę opresji – oczekiwań, z którymi musiał się konfrontować uzdolniony syn. W odpowiedzi na to Jacek Malczewski postanowił nie ingerować w wybory i decyzje swojego syna.
O synach można mówić także z innych przyczyn. Rafał Malczewski jako syn uczył się sztuki malarstwa od swojego ojca. Młody Malczewski dorastał w świecie sztuki.
Od najmłodszych lat poznawał warsztat mistrza. Co jednak ważne, Jacek Malczewski uczył się również od swojego potomka – w pewnym stopniu stając się jego synem. Ich twórczość to efekt wieloletniego dialogu.
Wystawa była podzielona na trzy części. W pierwszej z nich, „Synchronia, czyli spotkanie”, pokazana została relacja między artystami – od najmłodszych lat Rafała Malczewskiego do dojrzałego malarstwa. „Synekdocha, czyli twarze” to dział, w którym można obcować z fragmentami najbardziej typowymi dla całej twórczości obu malarzy.
W tej grupie prac zaprezentowane były między innymi role społeczne, z którymi musieli się oni konfrontować. W ostatniej części, „Synczyzna – ojczyzna synów”, mogliśmy obserwować kulminację zmagania się z presją społeczno-kulturową na przykładzie sposobu konstruowania swoich ojczyzn przez obu Malczewskich.
Na ekspozycji prezentowane były dzieła z Muzeum Narodowego w Szczecinie, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu oraz z prywatnej kolekcji.
Kurator: dr Beata Małgorzata Wolska
Daniel Źródlewski Rzecznik Prasowy
Muzeum Narodowe w Szczecinie
